Jaką historię kryje drewniany panel z jedynego obrazu Vincenta van Gogha w Polsce?

Nasi naukowcy nie boją się nietypowych wyzwań. Niedawno uczestniczyli w interdyscyplinarnych badaniach nad jedynym znajdującym się w posiadaniu polskich kolekcji muzealnych obrazem Vincenta van Gogha – Wiejskie chaty pośród drzew. Obraz powstał na początku lat 80. XIX w., we wczesnym, holenderskim okresie twórczości artysty. Badania, których wyniki zostały opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Journal of Cultural Heritage, pozwoliły lepiej poznać techniki malarskie mistrza oraz materiały, jakich używał na początku swojej kariery. W szeroko zakrojonych analizach wykorzystano metody takie jak fotografia w podczerwieni, ultrafiolecie i świetle widzialnym, a także spektroskopia i mikroskopia. Dzięki tym technikom zdołano m.in. zidentyfikować użyte pigmenty i potwierdzić ich zgodność z paletą z pierwszych lat twórczości artysty.

Obraz Wiejskie chaty pośród drzew (F18, JH397) należy do serii wczesnych prac van Gogha, które powstały w holenderskiej pracowni w Nuenen. Pracownię tę van Gogh opuścił w 1885 r., przenosząc się najpierw do Antwerpii i następnie do Paryża. Pozostawione w Nuenen obrazy zostały oddane na przechowanie pewnemu stolarzowi z Bredy, który po latach trzymania na strychu uznał je za porzucone i sprzedał za bezcen. Część z nich trafiła w ręce holenderskiego kolekcjonera Corneliusa Mouvena. Ten postanowił wystawić kolekcję na sprzedaż w Galerii Oldenzeel w Rotterdamie. Galeria zabezpieczyła płótna przed postępującym niszczeniem, naklejając je na deski (panele).

Badany obraz posiada charakterystyczne drewniane podobrazie, tzw. "panel Oldenzeel", co jest jedną z cech potwierdzających jego autentyczność. Analiza niewielkiego wycinka (2 × 2 mm), wykonana przez dr hab. Magdalenę Moskal-del Hoyo, z Grupy Paleobotaniki i Paleośrodowiska IB PAN, ujawniła, że panel wykonano z dębu (Quercus sp.). Co ciekawe, datowanie radiowęglowe próbki wskazuje na okres między latami 1490 i 1649, czyli co najmniej 200 lat przed namalowaniem obrazu. Wynik ten sugeruje, że drewno pochodzi z innego, starszego obiektu, prawdopodobnie ze starych mebli. Obrazowanie radiograficzne ujawniło także obecność dwóch gwoździ w górnej części panelu, co dodatkowo potwierdza jego wcześniejsze użytkowanie.

Więcej szczegółów w oryginalnym artykule:

del Hoyo-Meléndez J.M., Klisińska-Kopacz A., Kopyciak A., Krupska-Wolas P., Matosz M., Obarzanowski M., Ryguła A., Skóra K., Wilkosz T., Chmielewski F., Chmielewska M., Grochowska-Angelus M., Novljaković K., Tarsińska-Petruk D., Moskal-del Hoyo M., Goslar T., Ambroziak S., Biskupska A., Smolnicka A. 2024. Analysis of materials and artistic techniques in Vincent van Gogh's Country Huts Among Trees. Journal of Cultural Heritage 70: 293–301. DOI

Obraz, po badaniach i gruntownej konserwacji, można obecnie zobaczyć na wystawie "Van Gogh. Historie jednego obrazu", w Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Warszawie. Wystawa potrwa do 8 grudnia.

Wiejskie chaty pośród drzew – jedyny obraz van Gogha w Polsce.
Foto: dzięki uprzejmości LANBOZ MN.

Drewno dębu w przekroju poprzecznym – mikrofotografia SEM wycinka deski.
Foto: Magdalena Moskal-del Hoyo.

Drewno dębu w przekroju podłużnym stycznym – mikrofotografia SEM wycinka deski.
Foto: Magdalena Moskal-del Hoyo.